Tasarımın Yapı Taşları: Tasarım Prensipleri ve Elemanları #003

TASARIM PRENSİPLERİ

Tasarımın yapı taşları dizisinde son bölüm tasarım prensipleri ile sonlanıyor. Tasarım prensipleri, tasarıma temel şekilde yön verirler . Prensipler, tasarıma yönlendirme ve yeni boyut katarken, tasarım elemanlarının (çizgi, şekil, form, mekan, renk, doku, desen) bu süreçte yadsınamaz bir etkisi vardır.Sizler de tasarım sürecinizde,tasarım elemanlarının tasarım prensipleri ile birlikte doğru kullanım ve kombinasyonlarıyla etkili,doğru tasarımlar  yapabilirsiniz.Denge, ritim, vurgu, kontrast, harmoni, oran, bütünlük, çeşitlilik prensiplerinden  oluşan  bu dizide tasarım prensiplerini , detaylandırılmış örneklerle kavramsal bir şekilde açıkladık.

DENGE

Denge hali parçaların bütün içerisindeki kararlılığının gösterilebilmesi için eşit olarak dağılımının sağlanmasıdır.Bütünü oluşturan parçalar arasında renk,yön,biçim,oran,bütünlüğü olmalıdır.Tasarımda denge bütünlüğü sağlanırken, elemanların kullanım ve seçiminden dolayı oluşabilecek monotonluklardan kaçınılmalıdır. Simetrik Denge, Asimetrik Denge, Radial Denge, Dikey Denge, Yatay Denge, olmak üzere çeşitlendirilir.

Simetrik Denge

Tasarım içinde elemanlar bir merkez çizgisi veya eksene göre tasarlanır.

Asimetrik Denge

Tasarım parçaları aynı değildir.Fakat görsel olarak eşit ağırlıktadır.Örnekteki cephedeki asimetrik denge, uzun olan  cephede asimetrik olarak dağılımı yapılan  parçalarla sağlanmıştır.

Radyal Denge

Tasarım ögeleri merkezden dışa doğru yayılır.

Saint Basil katedralinin ilk kat planında üç girişi gözardı ederseniz ,planın radial dengede olduğunu görmek mümkündür.Aynı zamanda bu planda yatay ve düşey denge de mevcuttur.

Dikey Denge

Tasarımdaki üst ve alt kısımlar görsel olarak eşittir.Örnekte ;dikey dengeye sahip binanın suya yansımasıyla etkili olması sağlanmış.

Yatay Denge

Yatay düzlemde parçalar görsel olarak dengeli ve eşittir.

RİTİM

Bütün içindeki parçaların ,renk,çizgi ,şekil,doku,veya desen gibi elemanlarla birlikte sağladığı uyumlu tekrarlardır.Bu ritmik etki farklı veya zıt eleman kullanımlarıyla da sağlanabilir.Sıralı Ritim,Kademeli Ritim ,Rastlantısal Ritim olarak çeşitlendirilir.

Düzenli – Sıralı Ritim

Tasarımda kullanılan elemanların aynı tekrarlarla veya aralıklarla tekrarlanarak kullanılmasıdır.Küp evlerin yanyana gelmesiyle ve tekrarlarıyla ritmik bir denge oluşturulmuş.

Rastlantısal Ritim

Elemanların tasarım içinde rastlantısal veya düzensiz aralıklarla kullanımıdır.Camilerde kullanılan kubbelerin farklı boyut ve ritimsel hareketliliği bu etkiyi arttırır.

Kademeli Ritim

Tekrarlanan elemanın her tekrarda bir detayın azalarak veya artarak oluşturulmasıyla kademelendirilmesidir.

VURGU

Tasarım da dikkat çekmek istenilen kısaca vurgulanmak istenen kısımdır.Bunu renk, şekil,form veya diğer elemanlarla sağlayabiliriz.Açık-koyu, dolu- boş ilişkisi de bu noktada dikkat edilmesi gereken bir husus olacaktır. Tasarımda göz alıcı olan, odak noktasıdır. Boyut,yerleşim,şekil,renk,veya çizgilerin kullanımı vurgulanacak kısmı tanımlı kılar.

Bahai Gardens’daki, mozaik kısımda kullanılan pastel tonları ve peyzajla beraber verdiği etkiyle beraber bütünün odak noktası ve vurgulanan kısım odak noktası haline getirilmiştir.Merkezcil yerleşim,bina odaklı kullanılan çizgisel peyzaj etkisi ve binanın geometrik şekli organik dokusuyla beraber bir kontrastlık oluşturur .

KONTRAST

Tasarım elemanlarının kullanılmasıyla bütünde oluşturulan farklılıktır.Renk, oran, ölçek, şekil, doku vb tasarım elemanları ile mekanda tasarım ürününde istenilen kontrast etki elde edilebilir.

HARMONİ

Tasarımdaki harmonik –hareketli dokunuşlar,tasarım elemanlarındaki uyumlu,dengeli ve düzenli dağılım ile tasarımın her noktasında bütünlükte bir dikkat oluşturur.Kullanıcıda akış veya eylem hissi oluşturur.

ORAN

Bir parçanın diğer parçalarla ve bütünle olan ilişkisi, tasarımdaki elementlerin boyut çerçevesinde birbirleri ile olan ilişkisidir.Estetik görünüme katkısı büyüktür.Doğadaki bütün varlıklar estetik bir orana sahiptir. Bu oran altın oran olarak nitelendirilmektedir.(the Washington Monument)Yüksekliğinden dolayı şehir ölçeğinde oluşturduğu bu oran etkisiyle bölgede etkili bir izlenim bırakır.

BÜTÜNLÜK

Bir tasarımı oluşturan bütün parçalarda aradığımız bütünsel uyumdur.Elemanlar arasındaki uyumda kendine has bir uslüp vardır. Kullanılan bu dil,çizgi,renk,malzeme,veya doku gibi elemanların tutarlı ve dengeli kullanımı ile elde edilebilir

Birçok okul kampüsü bütünlük hissiyatını sağlayabilmek için kampüs genelinde belirli tip malzemeler kullanırlar.West Virginia üniversitesinde  ve ön bahçe duvarlarında da kırmızı tuğla kullanılarak peyzaj ile birlikte birlik -bütünlük hissi sağlanmış.

Aynı zamanda bu iç mekanda , sarı ve beyaz renklerininin  ve pürüzsüz doku kullanımı ile bütünlük uyumu sağlanmıştır.

Tasarımlarda hangi elementler bütünlük prensibini sağlar? Bu soruya yanıt olabilecek bazı extra örnekler;

Kavisli çatı,renk elemanı,dikdörtgen açıklıklar,ve bu tasarıma benzer bitki seçiminin kullanımı buradaki bütünlük yaklaşımıdır.

Saint Basil katedrali biraz rahatsız edici olabilecek birden fazla renk kullanımı (ki bu bir festival ve heyecan duygusunu yansıtır),soğan kubbeler ve kemerlerin istikrarlı kullanımı ile bütünlük prensibini yakalar.

Aynı şekilde Taj Mahal’de renk, form ve şekil elemanlarındaki tutarlı ve dengeli kullanım ile birlik bütünlük sağlanmıştır.Aynı zamanda bütün mekan, peyzaj ve düz yol ile bütünlüğü güçlendirmiştir.

ÇEŞİTLİLİK

Değişiklik ve zıtlıkları içeren tasarım ilkesidir.Tasarımdaki çeşitlilik ilkesi,bütünün içerisinde canlı ve zengin bir çeşitliliğin de elde edilebilmesi için tasarımı farklı kılan bir unsur olacaktır.Çeşitlilik,tasarımın farklı durum, form, şekil, farklılık, vurgu,farklı boyut ve oranlarındaki kalite veya durumudur.Frank Gehry’nin walt disney konser salonunda dış cephe olarak sunduğu yaklaşım,aynı malzeme ile çeşitlilik sunarak bütüncül bir tasarım oluşturmaktır.